Ngành Dệt may là một trong những ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam, đóng góp khoảng 12% GDP công nghiệp và chiếm 5% tổng GDP cả nước. Tuy nhiên, đi kèm với sự phát triển mạnh mẽ là mức tiêu thụ năng lượng rất lớn. Hiện nay, năng lượng chiếm khoảng 8-10% tổng chi phí sản xuất trong toàn ngành, và có thể lên tới 20-25% tại một số công đoạn tiêu tốn nhiều như nhuộm, giặt là. Các khâu sản xuất chính như kéo sợi, nhuộm, hoàn tất và may mặc đều cần lượng điện, hơi nước và nhiên liệu hóa thạch lớn để vận hành máy móc, xử lý nhiệt và vận chuyển nguyên liệu.

Thực tế, mức tiêu thụ điện trung bình của một nhà máy dệt nhuộm dao động từ 0,2-0,4 kWh/kg vải; đồng thời cần tới 80-100 kg hơi cho mỗi tấn vải. Dù có tiềm năng tiết kiệm năng lượng lớn, nhưng nhiều doanh nghiệp trong ngành vẫn đang sử dụng thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu, dẫn đến hiệu suất thấp và phát thải cao. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ tiết kiệm năng lượng vẫn là rào cản lớn, trong khi nhận thức và hệ thống quản lý năng lượng ở nhiều doanh nghiệp còn hạn chế.

Trước thực trạng tiêu thụ năng lượng ở mức cao nhưng chưa thực sự hiệu quả, ngành Dệt may buộc phải tìm kiếm những hướng đi mới để giảm chi phí vận hành, đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu và tiến tới phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, việc triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết, đặc biệt tại những công đoạn tiêu tốn nhiều điện năng như nhuộm, hoàn tất hay vận hành thiết bị.

Chương trình đào tạo đã tập trung phân tích sâu các giải pháp công nghệ chuyên biệt được thiết kế riêng cho ngành Dệt may, bao gồm:

Một là, nâng cao năng lực quản lý và vận hành năng lượng, thông qua việc tăng cường đào tạo nhân viên về tiết kiệm năng lượng và xây dựng hệ thống quản lý năng lượng (EMS) trong doanh nghiệp.

Hai là, huy động các nguồn tài chính phù hợp, bao gồm tham gia các chương trình hỗ trợ tài chính, đặc biệt là mô hình doanh nghiệp dịch vụ năng lượng (ESCO), để triển khai các giải pháp đầu tư hiệu quả và bền vững.

Ba là, cải tiến trong sản xuất và sử dụng thiết bị hiệu quả, bằng cách áp dụng hệ thống máy móc tiết kiệm năng lượng, sử dụng chiếu sáng tự nhiên trong nhà xưởng và lắp đặt cảm biến tự động để tối ưu hoá hoạt động sử dụng điện.

Bốn là, sử dụng nguyên vật liệu hiệu quả, thông qua đánh giá chuỗi cung ứng để giảm thiểu lãng phí nguyên vật liệu, lựa chọn vật liệu phù hợp và áp dụng kỹ thuật cắt may tối ưu.

Năm là, ứng dụng công nghệ số và tự động hóa, bao gồm quản lý tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực, sử dụng dữ liệu và cảm biến để theo dõi vận hành chính xác và tối ưu hóa dây chuyền.

Sáu là, đào tạo và nâng cao tay nghề cho người lao động, kết hợp cùng các mô hình cải tiến như 5S và Kaizen để hình thành thói quen làm việc tiết kiệm năng lượng.

Bảy là, giảm phát thải và tiết kiệm nước trong nhuộm – giặt, bằng cách áp dụng nhuộm ít nước hoặc không nước, tái sử dụng nước sau xử lý, kiểm soát hóa chất và sử dụng thuốc nhuộm thân thiện với môi trường. Đồng thời, lựa chọn nguyên vật liệu đầu vào phù hợp, loại bỏ hàng hóa có mức phát thải lớn, và ưu tiên sử dụng sản phẩm thân thiện để đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu.

Không chỉ cung cấp kiến thức chuyên môn, chương trình còn là diễn đàn để các học viên, chuyên gia và doanh nghiệp chia sẻ thực tiễn, tìm ra hướng tiếp cận phù hợp với từng mô hình sản xuất.

Trong xu thế toàn cầu hướng đến phát triển bền vững, năng lượng không còn chỉ là yếu tố chi phí mà đã trở thành tiêu chí quan trọng phản ánh năng lực cạnh tranh và khả năng đáp ứng các yêu cầu quốc tế. Việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng là bước đi thiết thực giúp ngành Dệt may chuyển mình theo hướng hiện đại, xanh hóa quy trình sản xuất và đáp ứng ngày càng tốt hơn các tiêu chuẩn môi trường, trách nhiệm xã hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu lớn như Hoa Kỳ, EU hay Nhật Bản ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về môi trường và phát thải CO₂, việc cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố sống còn giúp ngành Dệt may Việt Nam duy trì năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.