Hoạt động nằm trong khuôn khổ Dự án "Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp và hỗ trợ thực hiện Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh Việt Nam". Dự án do Bộ Công Thương phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hàn Quốc (KOICA) thực hiện.

Tham dự cuộc họp có đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), Cơ quan Năng lượng Hàn Quốc, các hội, hiệp hội, cơ quan nghiên cứu, đơn vị tư vấn, chuyên gia trong nước và Hàn Quốc cùng nhiều doanh nghiệp ngành thép và ngành giấy. 

Phát biểu khai mạc, ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết: “Trong thời gian tới đây, vấn đề liên quan đến tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính sẽ trở thành yếu tố quan trọng đối với các ngành công nghiệp sản xuất nói chung. Việc xây dựng và sửa đổi định mức tiêu hao năng lượng có ý nghĩa trực tiếp đối với giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất công nghiệp. Đây cũng là cơ sở giúp doanh nghiệp giảm chi phí, cải thiện năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ áp dụng những tiêu chuẩn khắt khe về môi trường và thuế carbon.”

Việt Nam là quốc gia sản xuất thép lớn thứ 13 trên thế giới, đồng thời dẫn đầu ASEAN về sản xuất và tiêu thụ. Sản lượng thép thành phẩm năm 2023 đạt 34 triệu tấn – mức cao nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, ngành cũng đối mặt nhiều thách thức: tỷ lệ sử dụng công suất giảm mạnh (từ 87,39% năm 2016 xuống còn 45,17% năm 2022) cho thấy nhiều nhà máy hoạt động dưới công suất. Mức tiêu thụ năng lượngtoàn ngành còn cao, chiếm tới 9,43% tổng năng lượng ngành công nghiệp chế biến, trong đó điện chiếm 50%, than đá 36%.

Theo ông Trần Đức Hòa - Chuyên gia tư vấn từ Công ty CP RCEE-NIRAS, trong bối cảnh cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU đã bắt đầu giai đoạn chuyển tiếp từ tháng 10/2023, áp lực cắt giảm phát thải càng trở nên cấp thiết đối với các doanh nghiệp thép xuất khẩu. Điều này buộc ngành phải có những thay đổi mạnh mẽ về công nghệ và quản lý năng lượng.

“Kết quả kiểm toán năng lượng tại nhiều nhà máy thép Việt Nam cho thấy tiềm năng tiết kiệm năng lượng dao động từ 3% đến 15% tổng mức tiêu thụ nếu áp dụng đồng bộ giải pháp kỹ thuật và quản lý”, ông Hòa cho biết.

Tại cuộc họp, ông Nguyễn Thanh Hà - Chuyên gia tư vấn từ Công ty CP RCEE-NIRAS đã trình bày báo cáo phân tích chi tiết về tiềm năng tiết kiệm năng lượng qua ba kịch bản và biện pháp kỹ thuật cụ thể: (1) Kịch bản thấp: giữ nguyên quy định hiện hành, tiềm năng tiết kiệm chỉ 1,5–3% cho các công đoạn sản xuất chính; (2) Kịch bản trung bình: đề xuất sửa đổi các quy định suất tiêu hao năng lượng (SEC) cho ngành thép, với mức giảm 2–8% SEC tùy công đoạn, phù hợp với điều kiện thực tế; (3) Kịch bản cao: giảm 8% SEC cho các công đoạn sản xuất thép chính, ảnh hưởng tới 20-90% số cơ sở, giúp nâng cao hiệu quả năng lượng và phát triển bền vững ngành thép Việt Nam.

Đại diện các doanh nghiệp thép tham dự cuộc họp bày tỏ sự quan tâm đặc biệt tới tính khả thi của ba kịch bản đặt ra. Nhiều ý kiến cho rằng cần nghiên cứu, xem xét và tính toán thêm đến các khía cạnh khác (cơ chế pháp lý, sự khác biệt về quy mô, dây chuyền công nghệ giữa các nhà máy, v.v.) để đưa ra phương án tốt nhất phù hợp với tình hình thực tế.

Ngành giấy và bột giấy Việt Nam tăng trưởng ổn định 10–12%/năm, sản lượng đạt gần 7 triệu tấn năm 2023, đứng thứ hai Đông Nam Á, trong đó giấy bao bì chiếm 86% và dẫn đầu khu vực.

Tương tự như ngành thép, ngành giấy và bột giấy cũng nằm trong nhóm ngành tiêu thụ nhiều năng lượng. Theo ông Mã Khai Hiền - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển về Tiết kiệm Năng lượng (Enerteam), mức tiêu hao năng lượng của ngành giấy chiếm khoảng 5% toàn ngành công nghiệp, với nguồn nhiên liệu sinh khối và than là chủ yếu. Ngành giấy có gần 300 doanh nghiệp, nhưng chỉ 20 cơ sở lớn (chiếm 65% sản lượng), trong khi nhiều nhà máy nhỏ vẫn vận hành trên dây chuyền lạc hậu, tiêu hao năng lượng cao.

Dữ liệu và khảo sát cho thấy SEC trong ngành còn chênh lệch lớn: giấy bao bì dao động từ 5.500-9.200 MJ/tấn, giấy tissue có khoảng cách hiệu suất giữa nhóm thực hành tốt nhất và kém tới 30%, trong khi một số nhà máy giấy in và giấy viết vượt định mức tới 15%.

Kiểm toán năng lượng sơ bộ chỉ ra tiềm năng tiết kiệm mỗi năm hơn 7 triệu kWh điện và 100 triệu MJ nhiệt. Trên cơ sở này, nhóm nghiên cứu đề xuất điều chỉnh tiêu chuẩn SEC sau năm 2025: giấy bao bì có thể tiết kiệm tối đa gần 23%, giấy tissue tới 33%, còn giấy in & viết khoảng 2-6%. Các nhà máy quy mô trung bình được xác định có tiềm năng cải thiện hiệu quả năng lượng cao nhất.

Theo ông Lại Đức Tuấn - Phó Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) việc sửa đổi định mức là cần thiết trong bối cảnh ngành giấy tăng trưởng mạnh nhưng tiêu thụ nhiều năng lượng. “Bên cạnh việc khai thác các nguồn năng lượng mới, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là giải pháp hữu hiệu góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững", ông Tuấn nhấn mạnh.

Tại cuộc họp, các chuyên gia đến từ Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững Hàn Quốc (SDMI) đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm từ Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc trong việc áp dụng định mức năng lượng của ngành thép, ngành giấy và bột giấy. Những kinh nghiệm này cho thấy định mức năng lượng không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là động lực thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời đáp ứng các yêu cầu thương mại quốc tế, đặc biệt là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM).

Cuộc họp tham vấn là bước quan trọng trong tiến trình hoàn thiện khung định mức tiêu hao năng lượng cho ngành công nghiệp thép, giấy và bột giấy tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cùng với ý kiến từ các doanh nghiệp và chuyên gia năng lượng sẽ góp phần hình thành những quy định thực tiễn, khả thi và hiệu quả hơn trong sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Việc sửa đổi định mức tiêu hao năng lượng không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng mà còn tạo động lực để doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đáp ứng chuẩn quốc tế. Từ đó, tăng cường năng lực cạnh tranh và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững của Việt Nam trong giai đoạn tới.