Vĩnh Long là một trong số ít các tỉnh ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có tài nguyên sét với chất lượng tốt, có thể sản xuất gạch ngói, gốm đất nung với trữ lượng khai thác lên đến 278,88 triệu m3. 

Sản phẩm gạch ngói gắn kết chặt chẽ với hoạt động sản xuất nông nghiệp đã trở thành một trong những sản phẩm chủ yếu của ngành Tiểu thủ công nghiệp Vĩnh Long. Theo niên giám thống kê giai đoạn 2005 - 2010, giá trị sản lượng của ngành nghề sản xuất gạch ngói chiếm 37,19% tổng giá trị sản lượng ngành nghề nông thôn và chiếm 56,88% giá trị sản lượng nhóm ngành sản xuất vật liệu xây dựng trong  tỉnh.

Theo số liệu của Sở xây dựng Vĩnh Long, tính đến cuối tháng 6/2012 trên địa bàn tỉnh có 1.082 cơ sở sản xuất gạch, ngói với 2.284 miệng lò. Phần lớn các lò nung tập trung ở huyện Mang Thít, huyện Long Hồ. Tổng sản lượng gạch ngói hàng năm khoảng 75 nghìn triệu viên.

Công nghệ lạc hậu

Mặc dù là một trong những nghề thủ công trọng điểm song công nghệ sản xuất gạch ngói tại Vĩnh Long phần lớn là lò thủ công (lò tròn). Công suất lò khoảng 80.000 - 120.000 viên/chu kỳ nung lò (chu kỳ nung lò hơn 30 ngày). 

 Lò tròn truyền thống không xử lý được khí thải của lò nung, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường xung quanh. Nhiên liệu sử dụng để đốt lò chủ yếu là trấu với suất tiêu hao trấu bình quân khoảng 0,6 gr trấu /viên gạch. Nhiên liệu trấu là phụ phẩm nông nghiệp có trữ lượng lớn tại Vĩnh Long, tuy vậy, những năm gần đây giá nhiên liệu này cũng tăng nhanh cho nhu cầu sử dụng lớn. 

Thêm vào đó, hoạt động sản xuất của các cơ sở sản xuất gạch, ngói đất sét nung chủ yếu quy mô sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình. Bình quân mỗi cơ sở sản xuất gạch chỉ có xấp xỉ 2,11 miệng lò, cơ sở sản xuất gốm có 7,43 miệng lò.

Công nghệ nung bằng lò tròn thủ công lạc hậu đã bộc lộ sự yếu kém về năng suất và hiệu quả thấp, giá thành cao dẫn đến khó khăn đầu ra cho sản phẩm. Ngành sản xuất gạch, ngói tại Vĩnh Long dần không thể cạnh tranh được với các công nghệ sản xuất tiên tiến hơn. 

Chuyển đổi sử dụng lò nung liên hoàn

Trước những khó khăn của ngành sản xuất gạch gốm Vĩnh Long, Sở công thương Vĩnh Long đã nghiên cứu đề tài khoa học cấp Tỉnh với mục tiêu tìm ra công nghệ tiên tiến giúp cho các cơ sở sản xuất gạch ngói đổi mới công nghệ nung; khắc phục được ô nhiễm môi trường và nâng cao sức cạnh tranh.

Kết quả, Sở công thương Vĩnh long đã nghiên cứu thành công “Lò nung liên hoàn Vĩnh long”. Công nghệ nung mới đã đưa vào vận hành thử nghiệm và hoạt động từ tháng 9/2012.

Ưu điểm của lò nung liên hoàn Vĩnh Long so với lò tròn truyền thống là xử lý được khói bụi đạt tiêu chuẩn môi trường (Bộ xây dựng cho phép nhân rộng theo Công văn số 1683/BXD-VLXD ngày 13/8/2013). Công nghệ nung vận hành liên hoàn, tận dụng nhiệt nên thời gian nung ngắn, ra sản phẩm liên tục, kết quả công suất, năng suất cao hơn hơn trên 10 lần so với lò thủ công. 

Với công nghệ nung liên hoàn, suất tiêu hao trấu giảm mạnh dẫn đến chí phí sản xuất giảm, giảm giá thành sản phẩm được 37,16 %, tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm. Cụ thể, tiêu hao trấu chỉ còn 150gr/viên (so với 600gr/viên trước đây). Theo số liệu của Sở Công Thương Vĩnh Long, với sản lượng gạch toàn tỉnh của năm 2011 là 741,561 triệu viên, nếu sản xuất bằng lò liên hoàn thì sẽ làm lợi trên 212 tỷ đồng/năm. 

Sử dụng công nghệ lò nung liên hoàn gạch nung chín đồng đều hơn, tỉ lệ gạch thành phẩm cao hơn. Một ưu điểm khác của lò nung liên hoàn là vận hành thuận tiện, đơn giản và an toàn hơn, giảm được sự nguy hiểm và độc hại đối với công nhân vận hành lò.

Số liệu từ Sở Công Thương Vĩnh Long cho thấy, đến nay đã có hơn  20 cơ sở, doanh nghiệp sản xuất gạch, gốm trên địa bàn được chuyển giao sang sử dụng công nghệ nung liên hoàn. Các cơ sở, doanh nghiệp nhận chuyển giao, sản xuất bằng lò nung liên hoàn đều hoạt động có hiệu quả. Sản phẩm của lò nung liên hoàn Vĩnh Long sản xuất ra đạt chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh và đã được tiêu thụ không chỉ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long mà còn tiêu thụ sang các tỉnh như Hậu Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre, Tiền Giang,…

Những kết quả ban đầu đạt được kể trên chính là tiền đề quan trọng  giúp phục hồi lại thương hiệu gạch ngói Vĩnh Long nổi tiếng ĐBSCL xưa nay. Nhân rộng chuyển đồi công nghệ truyền thống sang lò nung liên hoàn, đáp ứng tốt các quy định về quản lý môi trường và nâng cao sức cạnh tranh đã góp phần quan trọng từng bước khôi phục ngành sản xuất gạch, ngói tại Vĩnh Long. Đây cũng chính là một trong những mục tiêu phát triển kinh tế -xã hội của Vĩnh Long trong thời kỳ hiện nay, tạo việc làm cho lao động nông thôn, góp phần chuyền dịch cơ cấu ngành nghề nông thôn, xây dựng nông thôn mới. 

Trần Liễu