Chiều ngày 27/10/2025, trong khuôn khổ Dự án “Thúc đẩy tiết kiệm năng lượng trong các ngành công nghiệp Việt Nam” (VSUEE), Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) đã tổ chức hội thảo trực tuyến số 3 với chủ đề “Mô hình Công ty Dịch vụ Năng lượng (ESCO): Chìa khóa thúc đẩy tiết kiệm năng lượng trong doanh nghiệp công nghiệp”.

Chương trình thu hút sự tham dự của các chuyên gia, đại diện các doanh nghiệp công nghiệp, ngân hàng, ngân hàng thương mại và các công ty dịch vụ năng lượng ESCO.

Tiếp nối chuỗi hội thảo “Tiết kiệm năng lượng – Hiệu quả đầu tư”, buổi hội thảo lần này hướng tới mục tiêu giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cơ chế vận hành của mô hình Công ty Dịch vụ Năng lượng (ESCO). Thông qua việc giới thiệu các kinh nghiệm thực tế, mô hình hợp đồng và bài học triển khai, chương trình kỳ vọng góp phần thúc đẩy hình thành và phát triển thị trường ESCO tại Việt Nam - một công cụ quan trọng trong tiến trình chuyển đổi xanh của ngành công nghiệp.

Mở đầu buổi hội thảo, ông Nguyễn Xuân Quang - Giảng viên Khoa Năng lượng Nhiệt, Trường Cơ khí, Đại học Bách khoa Hà Nội - giới thiệu tổng quan về mô hình ESCO, nhấn mạnh đây là một mô hình đã hình thành từ những năm 1970 của thế kỷ trước, phát triển mạnh tại châu Âu và Bắc Mỹ, và đã chứng minh được vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các dự án tiết kiệm năng lượng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp và tòa nhà.

Theo ông Quang, mô hình ESCO là hình thức hợp tác trong đó doanh nghiệp dịch vụ năng lượng cung cấp trọn gói các giải pháp từ thiết kế, đầu tư, lắp đặt đến vận hành và bảo trì, với mục tiêu giúp khách hàng giảm tiêu thụ năng lượng.  4 loại hình dự án ESCO phổ biến gồm Hợp đồng chia sẻ lợi ích (Shared Savings Contract) - ESCO đầu tư và chia sẻ phần tiết kiệm năng lượng với khách hàng; Hợp đồng bảo lãnh tiết kiệm năng lượng (Guaranteed Savings Contract) - khách hàng tự thu xếp vốn, ESCO cam kết mức tiết kiệm và bồi hoàn nếu không đạt; mô hình cho thuê thiết bị (Operating Lease) - ESCO đầu tư thiết bị, khách hàng trả phí thuê bằng phần năng lượng tiết kiệm được; và mô hình hợp đồng dịch vụ (Service Contract) - ESCO cung cấp dịch vụ năng lượng như hơi hoặc nhiệt lạnh, khách hàng chỉ thanh toán cho phần dịch vụ sử dụng.

Tại hội thảo, các đại biểu đã được lắng nghe ông Mai Văn Huyên - Giám đốc Trung tâm Phát triển Xanh trình bày về thực trạng và tiềm năng phát triển mô hình ESCO tại Việt Nam. Theo ông Huyên, hiện nay thị trường Việt Nam có tiềm năng lớn trong lĩnh vực dịch vụ năng lượng, song còn thiếu các yếu tố nền tảng để phát triển mạnh mẽ. Theo kết quả khảo sát, Việt Nam có hơn 100 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ liên quan đến tiết kiệm năng lượng, nhưng chỉ một phần nhỏ hoạt động đúng mô hình ESCO, có đủ năng lực tài chính và kỹ thuật để đầu tư trọn gói dự án.

Nhiều rào cản đang kìm hãm sự phát triển của thị trường ESCO, trong đó bao gồm thiếu khung pháp lý rõ ràng, thiếu cơ chế tài chính bền vững và thiếu nhân lực chuyên môn. Về giải pháp, ông Huyên đề xuất xây dựng cơ chế tài chính ưu đãi như cho vay lãi suất thấp, vận hành quỹ bảo lãnh cho các dự án ESCO, đồng thời đẩy mạnh đào tạo nhân lực chuyên sâu và truyền thông nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp.

Phần thảo luận cuối chương trình diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến thực tiễn từ các doanh nghiệp, xoay quanh những vấn đề then chốt như tiếp cận nguồn vốn, cơ chế bảo lãnh đầu tư và kinh nghiệm triển khai dự án ESCO. Các chuyên gia đã trao đổi cởi mở, chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra nhiều gợi ý cụ thể nhằm giúp doanh nghiệp từng bước áp dụng mô hình này hiệu quả hơn. Từ những trao đổi đó, các bên cùng nhìn nhận rằng việc phát triển thị trường ESCO không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và giảm phát thải, mà còn là một mắt xích quan trọng trong lộ trình chuyển đổi xanh của ngành công nghiệp Việt Nam.