Ngày 6/1/2017, tại tỉnh Kiên Giang, Tổng cục Năng lượng tổ chức hội thảo “Giới thiệu chương trình thỏa thuận tự nguyện thí điểm về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và Mô hình ESCO tại Việt Nam”. 

Tham dự buổi lễ có sự hiện diện của đại diện Tổng cục Năng lượng – Bộ Công Thương; Dự án Tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn tại Việt Nam (CPEE); Ngân hàng Thế giới; các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ năng lượng và doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm; các chuyên gia tư vấn cùng nhiều đơn vị hoạt động trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng.

Dự án “Tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn tại Việt Nam” do Ngân hàng thế giới (World Bank) và Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) tài trợ, Bộ Công Thương chủ trì thực hiện. Dự án triển khai từ năm 2011.

Trong khuôn khổ dự án, Bộ Công Thương triển khai chương trình Thỏa thuận tự nguyện thí điểm (Chương trình VA) và phổ biến mô hình công ty dịch vụ năng lượng (Mô hình ESCO) tại Việt Nam. 

Chương trình VA và mô hình ESCO đều hướng tới mục đích thúc đẩy hoạt động tiết kiệm năng lượng trong công nghiệp ở Việt Nam, hỗ trợ các doanh nghiệp cải thiện hiệu quả năng lượng, giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng các yêu cầu của pháp luật. 

Chương trình VA

Tham gia Chương trình VA, các doanh nghiệp cam kết thực hiện các mục tiêu giảm tiêu thụ năng lượng trong sản xuất dựa trên sự hỗ trợ từ Bộ Công Thương. Chương trình triển khai trên phạm vi toàn quốc. Tất cả các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp, doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm quốc gia, doanh nghiệp có nguyện vọng xây dựng và thực hiện kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả trong sản xuất lâu dài và bền vững đều có thể tham gia chương trình. 

Doanh nghiệp tham gia Chương trình VA được cấp chứng nhận của Bộ Công Thương, được tặng cúp doanh nghiệp nếu thực hiện tốt các giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, được quảng bá thương hiệu thông qua các sự kiện do Bộ Công Thương tổ chức, được đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và năng lực của doanh nghiệp trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đặc biệt doanh nghiệp được hỗ trợ 100% chi phí kiểm toán năng lượng lần đầu nhằm đánh giá hiện trạng sử dụng năng lượng, xác định các giải pháp sử dụng tiết kiệm năng lượng và hiệu quả từ đó lập kế hoạch thực hiện và giám sát.

Thỏa thuận tự nguyện có thời hạn 10 năm, trong đó giai đoạn thí điểm là 2 năm, sau giai đoạn thí điểm Bộ Công Thương sẽ đánh giá khả năng thực thi và chỉnh sửa các nội dung của các thỏa thuận trước khi quyết định mở rộng quy mô chương trình trong tương lai.

Mô hình ESCO

Mô hình ESCO là một công ty cung cấp các giải pháp năng lượng toàn diện cho khách hàng như thiết kế và thực hiện các dự án tiết kiệm năng lượng, bảo đảm mức tiết kiệm năng lượng, cho thuê cơ sở hạ tầng năng lượng, phát điện và cung cấp năng lượng, quản lý rủi ro,... nhằm giúp đỡ khách hàng nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. ESCO cung cấp dịch vụ cho khách hàng thông qua Hợp đồng dịch vụ năng lượng (EPC).

Đối tượng áp dụng mô hình ESCO là các hệ thống đèn chiếu sáng công cộng dân lập do địa phương quản lý; cơ quan hành chính sự nghiệp, đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước; các cơ sở sản xuất công nghiệp, tòa nhà, đơn vị kinh doanh dịch vụ;.

ESCO có vai trò như một mắt xích quan trọng trong quá trình thực hiện các giải pháp TKNL. Bằng việc áp dụng mô hình ESCO, các DN có thể tiếp cận các giải pháp xanh, đầu tư đổi mới thiết bị và công nghệ mới với chi phí đầu tư tốt nhất và đạt được hiệu quả cao nhất. Giải pháp ESCO còn giúp DN có điều kiện tham gia các  Chương trình/Dự án quốc gia và quốc tế về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu.

Theo thống kê, hiện nay Việt Nam có khoảng 100 Tổ chức/Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực Tư vấn/Dịch vụ TKNL. Tuy nhiên, trên thực tế số lượng đơn vị đăng ký hoạt động ESCO và có hoạt động theo mô hình ESCO còn rất hạn chế. Nguyên nhân chính là do: 1. Thiếu cơ chế/hỗ trợ tài chính cho việc phát triển và triển khai dự án; chưa có nhiều quỹ/tổ chức tài chính tham gia vào hoạt động ESCO. 2. Chưa có qui định bắt buộc về việc đầu tư cho tiết kiệm và hiệu quả năng lượng. Bên cạnh đó, sự không tin tưởng của khách hàng và các rủi ro của các dự án hiệu qua năng lượng cũng là nguyên nhân hạn chế khi triển khai các các dự án EPC trong thời gian qua.

Tại hội thảo, đại diện các bên tham gia đều thống nhất quan điểm, để nhân rộng mô hình ESCO tại Việt Nam, vai trò của cơ quan quản lý là rất cần thiết. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền để việc triển khai được hiệu quả.

Theo ông Nguyễn Đình Hiệp, Phó chủ tịch Hội Khoa học và công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại Việt Nam, định hướng thúc đẩy hoạt động ESCO trong thời gian tới Bộ Công Thương cần hoàn thiện về thể chế/chính sách thúc đẩy ESCO; Xây dựng cơ chế tài chính bền vững; Xây dựng mô hình liên kết tài chính giữa doanh nghiệp - công ty ESCO và các tổ chức tín dụng; Trao quyền tự chủ về tài chính cho các Tổ chức tư vấn/dịch vụ TKNL tại  địa phương; Tăng cường đào tạo nâng cao năng lực.