Dự án chiếu sáng công cộng hiệu suất cao (VEEPL) được Chính phủ giao cho Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực hiện nhằm đưa ra mục tiêu góp phần tiết kiệm 1,32 tỷ kWh điện trong giai đoạn 2006 -2013, tương đương giảm phát thải 568.000 tấn khí CO2 đồng thời góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Tiết kiệm 3 - 5% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn quốc giai đoạn 2006 - 2010.

Theo báo cáo của Điện lực Việt Nam, nguồn điện năng tiêu thụ cho lĩnh vực chiếu sáng hàng năm chiếm khoảng 25,2% tổng điện năng thương phẩm. Để sử dụng tiết kiệm năng lượng, việc thực hiện Chiếu sáng hiệu suất cao (CSHSC) luôn là giải pháp thiết thực. Một trong các công cụ để quản lý tiết kiệm năng lượng là tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng. Khi tiêu chuẩn này được đưa vào quy định mang tính bắt buộc sẽ loại bỏ các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng trên thị trường.

Điện Quang là một trong những đơn vị đầu tiên có sản phẩm TKNL được Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải trao chứng  nhận sản phẩm tiết kiệm năng lượng năm 2007

Đứng trước nhiệm vụ lớn lao là góp phần đáp ứng mục tiêu tiết kiệm năng lượng, giảm khí phát thải nhà kính, dự án VEEPL đã đưa ra và thực hiện chương trình hỗ trợ xây dựng Tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng cho các sản phẩm chiếu sáng, hỗ trợ kỹ thuật cho các nhà sản xuất nâng cao năng lực và giảm giá thành sản phẩm CSHSC, tăng cường năng lực cho các phòng thử nghiệm, đo lường, kiểm nghiệm và các sản phẩm chiếu sáng công cộng.

Chương trình này khớp nối với đề án 5 của Chương trình mục tiêu quốc gia sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2006-2010 là phát triển các tiêu chuẩn dán nhãn chứng nhận sản phẩm tiết kiệm năng lượng được lựa chọn: ban hành các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng (HSNL), phương pháp thử cho các sản phẩm bóng đèn compacts, balat điện tử, quạt điện, bình đun nước nóng, chóa đèn chiếu sáng đường phố… tổ chức triển khai dán nhãn tiết kiệm năng lượng thí điểm cho các sản phẩm bình đun nước nóng, quạt điện, balat điện tử và bóng đèn compacts.

Với cách tiếp cận “2 trong 1”, vừa là thực hiện mục tiêu của dự án, vừa góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, thời gian qua, dự án VEEPL đã mời chuyên gia trong nước và quốc tế  hỗ trợ  xây dựng Tiêu chuẩn hiệu xuất năng lượng thông qua 3 chuyên đề nghiên cứu: các tiêu chuẩn quốc tế và trong nước hiện hành; khảo sát tình hình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trong nước; đề xuất tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu (MEPS) và hiệu suất cao (HEPS).

MEPS - Hiệu suất năng lượng tối thiểu là điều kiện để sản phẩm tham gia thị trường và là phương tiện giám sát chất lượng thiết bị CSHSC, là tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc hoặc quy định kỹ thuật, yêu cầu tất cả các sản phẩm trên thị trường phải đạt tiêu chuẩn MEPS. Bằng việc áp dụng tiêu chuẩn MEPS sẽ có khoảng 20% sản phẩm loại khỏi thị trường vì hiệu suất thấp và là công cụ thúc đẩy các nhà sản xuất cải tiến nâng cao chất lượng các sản phẩm hiệu suất cao.

HEPS - Tiêu chuẩn hiệu suất cao là phương tiện cho chương trình tự nguyện về dãn nhãn. Hiện nay mới có 20% sản phẩm trên thị trường đạt tiêu chuẩn HEPS. HEPS sẽ là công cụ thúc đẩy cải tiến sản phẩm hiệu suất năng lượng ở mức độ cao hơn và dùng để dán nhãn tiết kiệm năng lượng.

Đến nay, dự án đã trình Bộ Khoa học- công nghệ xem xét lộ trình phát triển tiêu chí hiệu suất năng lượng MEPS và HEPS cho các sản phẩm chiếu sáng như đèn huỳnh quang compacts, đèn huỳnh quang ống dài, đèn natri cao áp, một số loại chấn lưu sắt từ và chấn lưu điện tử. Tháng 12/2008, Bộ Khoa học - Công nghệ đã ban hành Tiêu chuẩn Hiệu suất năng lượng “TCVN7896:2008” cho bóng đèn huỳnh quang compact (CFL) và CVN7897:2008” cho balat điện tử dùng cho đèn huỳnh quang ống thẳng có công suất tư 18 W đến 40 W. Tiêu chuẩn MEP cho hai loại sản phẩm này là tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu dùng để quản lý bắt buộc trong tương lai, góp phần đẩy nhanh việc chuyển đổi thị trường sử dụng sản phẩm chiếu sáng hiệu suất thấp sang sử dụng sản phẩm chiếu sáng hiệu suất cao.

Ông Nguyễn Đình Hiệp, Chánh VP Chương trình MTQG trao chứng nhận sản phẩm đạt tiêu chuẩn TKNL cho VinaKip và Hapulico năm 2008  

Cùng với việc tư vấn xây dựng các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng, dự án VEEPL đã phối hợp với Bộ Công thương xây dựng chương trình dán nhãn tiết kiệm năng lượng cho một số sản phẩm chiếu sáng hiệu suất cao như: đèn huỳnh quang compact (CFL), đèn huỳnh quang ống thẳng T8 (FTL), đèn cao áp sodium (HPS), chấn lưu sắt từ tổn hao thấp, chấn lưu điện tử cho đèn  FTL, một số loại chóa đèn...

Tiêu chuẩn dán nhãn sẽ đảm bảo 3 yếu tố là tiết kiệm năng lượng, an toàn về điện và tương thích điện từ trường. Một số sản phẩm chiếu sáng như đèn huỳnh quang ống thẳng T8 (FTL), chấn lưu sắt từ tổn hao thấp cho đèn FTL, một số loại chóa đèn cho chiếu sáng đường phố…   đã được Bộ Công thương cấp giấy chứng nhận Tiết kiệm năng lượng. Một số sản phẩm chiếu sáng hiệu suất cao sẽ được Bộ Công thương xem xét để cấp chứng chỉ tiết kiệm năng lượng trong năm 2010 và những năm tiếp theo. Ngoài ra dự án cũng đã và đang nghiên cứu để đưa ra đề xuất kế hoạch đầu tư xây dựng, nâng cấp phòng thí nghiệm kiểm tra đánh giá chất lượng các sản phẩm chiếu sáng của Việt Nam.

Phương Uyên