Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn trong việc chuyển đổi sử dụng năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo.

Sau khi Thỏa thuận Paris được thông qua tại Hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu (COP 21), Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn trong việc chuyển đổi sử dụng năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, trong khi mọi công nghệ và công nghiệp năng lượng của chúng ta hiện nay vẫn dựa vào năng lượng hóa thạch là chủ yếu.

Để giải quyết các nguy cơ do biến đổi khí hậu gây ra, trước mắt, Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng thể chế và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang năng lượng sạch, đồng thời, tận dụng cơ hội mà Thỏa thuận Paris mang lại trong việc phát triển rừng.

Sản xuất điện và năng lượng của Việt Nam là 2 ngành sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất trong quá trình thực hiện thỏa thuận được Hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu COP 21 thông qua mới đây tại Pháp. Hiện các doanh nghiệp sản xuất điện và năng lượng ở nước ta đang tiêu tốn một lượng nguyên liệu hóa thạch khổng lồ.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát tại COP 21 

Nếu không có sự điều chỉnh về lượng các-bon thải ra, thì khi Thỏa thuận Paris bắt đầu thực thi từ năm 2020, những doanh nghiệp này hoàn toàn có thể bị kiện và xử phạt. 

Giáo sư Mai Trọng Nhuận, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư vấn chính sách biến đổi khí hậu nêu ý kiến, nếu Việt Nam không có chính sách tốt để khuyến khích việc chuyển đổi năng lượng, thì sau năm 2025, các nhà máy nhiệt điện phải đóng cửa, nhà máy dầu mỏ bị hạn chế dần sẽ gây ảnh hưởng rất lớn.

“Hiện chúng ta sản xuất điện từ dầu mỏ, than đá. Lâu dài nguồn năng lượng đó sẽ mất đi. Nếu chúng ta không có cách thì giá thành của năng lượng sạch khi đó sẽ tăng lên. Các doanh nghiệp sử dụng năng lượng đều bị ảnh hưởng. Vì thế, tất cả các doanh nghiệp phải chủ động ngay từ bây giờ tối ưu hóa để tiêu thụ năng lượng nhỏ nhất trên 1 đơn vị sản phẩm; chuyển đổi nhanh sang các công nghệ tiên tiến để hiệu suất sử dụng năng lượng là cao nhất. Cuối cùng là phải tập trung phát triển khoa học công nghệ theo hướng chuyển đổi càng nhanh càng tốt sang năng lượng Các-bon thấp” - Giáo sư Mai Trọng Nhuận nói.

Theo các chuyên gia, trước mắt, Việt Nam phải khẩn trương đổi mới công nghệ, thay thế việc sử dụng năng lượng hóa thạch bằng năng lượng tái tạo trước thời điểm Thỏa thuận Paris chính thức có hiệu lực. Đây là thách thức lớn không chỉ đối với ngành khoa học công nghệ mà cả các cấp chính quyền và doanh nghiệp.

Ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu cho rằng, vấn đề biến đổi khí hậu là sống còn đối với Việt Nam và nhiều nước trên thế giới, vì vậy, tất cả các hoạt động từ phát triển kinh tế xã hội đến sinh hoạt của mỗi người dân đều phải hướng tới bảo vệ Trái đất. Với những doanh nghiệp muốn chuyển đổi sang công nghệ phát thải ít khí nhà kính sẽ nhận được hỗ trợ.

Ông Phạm Văn Tấn cho rằng: “Doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức cần tự nguyện điều chỉnh những phương án giảm phát thải khí nhà kính. Hoặc có những phương án chuyển đổi công nghệ. Khi chúng ta làm tốt, không những không mất thêm chi phí mà còn được lợi hơn, đơn giản nhất như tiết kiệm năng lượng. Khi xử lý được vấn đề đó, chi phí thu được bù đắp cho khoản đầu tư và có khi còn có lãi. Những doanh nghiệp chuyển đổi mạnh mẽ sang giảm nhẹ khí thải nhà kính, chúng ta sẽ tìm cách thông qua cơ chế hỗ trợ quốc tế để phát triển và hỗ trợ các công nghệ sạch”.

Theo thỏa thuận vừa được thông qua tại COP 21, để cải thiện môi trường, các nước phát triển đã lên kế hoạch gây quỹ 100 tỉ USD mỗi năm hỗ trợ cho những nước đang phát triển ứng phó với biến đổi khí hậu. Việt Nam cần tận dụng cơ hội này trong việc trồng rừng, phát triển rừng, cũng là thế mạnh của nước ta.

Ông Đào Xuân Lai, Trưởng phòng Phát triển bền vững, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cho rằng, Việt Nam cần chủ động xác định lộ trình, kế hoạch, dự án cụ thể phối hợp với các đối tác để tranh thủ cơ hội trong thời gian sớm nhất. Những lợi thế về rừng, vấn đề tổn thất và thiệt hại là những điểm được đưa vào thỏa thuận lần này rất rõ ràng. “Tôi nghĩ đây là điểm rất lợi ích cho Việt Nam. Việt Nam cần có những bước chuẩn bị rõ ràng. Ví dụ như kế hoạch thích ứng, chuẩn bị các cơ sở dữ liệu, nền tảng của kiến thức hay chuyên gia để có thể tiếp tục trong vấn đề tổn thất và thiệt hại” – ông Đào Xuân Lai nói.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, Trưởng đoàn đàm phán của Việt Nam tại hội nghị COP 21, trong vấn đề mới hiện nay là giảm khí phát thải nhà kính, đơn vị, doanh nghiệp nào biết tận dụng cơ hội, sẽ giành được thành công: “Chúng ta đang đứng trước sự thay đổi, một cơ hội mới nhưng cũng có những thách thức rất to lớn. Đó là việc Việt Nam phải có trách nhiệm pháp lý cùng với tất cả các nước thực hiện thành công Thỏa thuận Paris. Đồng thời, trong điều kiện khó khăn này phải biến thách thức đó thành cơ hội cho Việt Nam để tận dụng được các điều kiện của thỏa thuận của biến đổi khí hậu. Nhất là khi vấn đề công lý trong thỏa thuận này với việc trách nhiệm được xem xét trên các văn bản mang tính pháp lý. Đấy là sự thừa nhận của các nước đã phát triển về trách nhiệm của mình đối với thế giới và các nước đang phát triển”.

Thỏa thuận Paris mang lại những cơ hội lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam – ngành chịu ảnh hưởng lớn nhất do biến đổi khí hậu, nhưng cũng đặt ngành năng lượng và khoa học công nghệ trước những thách thức không hề nhỏ. Để có thể biến những thách thức thành cơ hội để phát triển kinh tế, xã hội bền vững, nỗ lực của Việt Nam không chỉ trong ngắn hạn, mà cần một chặng đường dài phía trước./.

Vân Anh/VOV