Hệ thống điện Việt Nam trong những năm gần đây có sự phát triển mạnh mẽ, sản lượng điện thương phẩm đạt tốc độ tăng trưởng trung bình 13,5%/năm để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện cho phát triển kinh tế - xã hội. Trong xu thế đối phó với nguy cơ cạn kiệt nguồn năng lượng truyền thống hiện nay, Việt Nam lựa chọn điện hạt nhân và than đóng vai trò quan trọng trong quy hoạch điện mới.

Chính phủ đã nhấn mạnh và đề cập trong Đề án điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011-2020 có xét đến năm 2030 (gọi tắt là Quy hoạch điện VII) và Dự án Điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành than Việt Nam đến năm 2020, có xét triển vọng đến năm 2030 (gọi tắt là Điều chỉnh Quy hoạch than 60). 

Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận gồm 2 nhà máy, mỗi nhà máy có 2 tổ máy để cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia. Ảnh: TTXVN

Điều chỉnh Quy hoạch than 60 – không phát triển thêm điện than 

Mục tiêu của Chiến lược phát triển năng lượng Việt Nam tại Quyết định 1855/QĐ-TTg nêu rõ: “Phấn đấu đảm bảo cung cấp năng lượng cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, trong đó năng lượng sơ cấp năm 2010 đạt khoảng 47,5-49,5 triệu TOE (tấn dầu quy đổi) đến năm 2020 đạt khoảng 100-110 triệu TOE, đến năm 2025 khoảng 110-120 triệu TOE và đến năm 2050 khoảng 310-320 triệu TOE”.

Như vậy, nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng cho công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, giải pháp lựa chọn cách tận dụng tài nguyên năng lượng trong nước một cách hợp lý, kết hợp giữa nhập khẩu điện, nhập khẩu than, khí LNG với tỉ trọng thích hợp. 

Quy hoạch than 60 cũng chỉ ra những nguyên nhân dẫn đến không thực hiện được các mục tiêu của quy hoạch; nêu quan điểm phát triển bền vững ngành than; công tác quy hoạch thăm dò, khai thác, sàng tuyển, chế biến than; hạ tầng phục vụ khai thác than; việc cân đối cung cầu và định hướng xuất, nhập khẩu than… Vì vậy, cần tiếp tục bổ sung, xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp chiến lược phát triển năng lượng quốc gia. 

Trong cuộc họp về quy hoạch, chiến lược phát triển ngành điện, ngành than thời gian tới, được tổ chức gần đây, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ mục tiêu điện, than phải bảo đảm các yêu cầu cho tăng trưởng, phát triển đất nước với tầm nhìn cho hàng chục năm tới. Tính toán, cân đối đủ điện, than và phải có dự phòng; bảo đảm chất lượng, hiệu quả, an toàn; sử dụng tiết kiệm năng lượng, giảm tiêu hao điện năng; bảo đảm an toàn tuyệt đối đối với hệ thống hạ tầng về điện, than, hạn chế thấp nhất sự cố liên quan.

Đặc biệt, phải kiểm soát, bảo vệ tốt vấn đề về môi trường, nhất là kiểm soát chặt chẽ các nhà máy điện than; rà soát, tính toán kế hoạch phát triển tất cả các nhà máy điện than, không phát triển thêm điện than, tiến tới thay than bằng khí. Thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế trong cắt giảm khí phát thải; thúc đẩy phát triển mạnh điện tái tạo trong đó có xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút đầu tư làm điện mặt trời, điện gió... 

Theo quy hoạch than 60, phát triển ngành than đến năm 2020 có xét triển vọng đến năm 2030, sản lượng than thương phẩm sản xuất than toàn ngành than năm 2020 đạt 60-65 triệu tấn và năm 2030 là trên 75 triệu tấn. Than trong nước sản xuất ra không chỉ cung cấp cho ngành điện mà còn cho các ngành kinh tế quốc dân khác nên lượng than thiếu hụt giải quyết cho ngành điện phải nhập khẩu. Tuy nhiên khối lượng than cung cấp cho điện ngày càng lớn, trước tình thế này thì việc hướng tới phát triển điện hạt nhân là xu thế tất yếu. 

Điều chỉnh Quy hoạch điện VII – Tiếp tục phát triển điện hạt nhân 

Đề án điều chỉnh Quy hoạch điện VII có vai trò ảnh hưởng đặc biệt quan trọng không chỉ đối với phát triển ngành điện nói riêng mà còn đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân nói chung. Những nội dung Điều chỉnh của Quy hoạch điện VII không những làm cơ sở cho việc quản lý và điều hành ngành điện của các cơ quan quản lý nhà nước mà còn có ý nghĩa định hướng cho các nhà đầu tư quan tâm vào phát triển ngành điện. 

Điện hạt nhân Nhật Bản "thắng lớn" với hợp đồng hơn 8 tỷ USD tại Anh. Ảnh: Hitachi

Đại diện Tổng cục Năng lượng, Bộ Công Thương nhấn mạnh chủ trương phát triển điện hạt nhân ở nước ta đã được đề cập đến từ đầu trong quá trình xây dựng Quy hoạch điện VII trước đây. Từ đó cho đến nay, công tác thăm dò địa chất, thủy văn, môi trường… và quy hoạch địa điểm xây dựng hai Nhà máy Điện Hạt nhân ở Ninh Thuận đã được tiến hành. Công tác đào tạo nhân lực liên quan đến xây dựng, vận hành, bảo đảm an toàn phóng xạ… đối với nhà máy điện hạt nhân đang triển khai tích cực. 

Điện hạt nhân là sự lựa chọn thích hợp, góp phần thay thế các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt đối với nước đang phát triển như Việt Nam sử dụng công nghệ nhà máy điện hạt nhân từ các nước tiên tiến sẽ tạo điều kiện thúc đẩy các ngành công nghiệp nội địa phát triển.

Vì vậy, điện hạt nhân trở thành nhiệm vụ mang tầm chiến lược quốc gia. Nhấn mạnh về tầm quan trọng của điện hạt nhân, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: Việt Nam sẽ tiếp tục thực hiện nghiêm túc chủ trương đã được Trung ương, Quốc hội thông qua về điện hạt nhân với yêu cầu chặt chẽ, đúng pháp luật, tuyệt đối an toàn, hiệu quả. 

Do nhu cầu sử dụng điện của Việt Nam trong chiến lược cũng như quy hoạch ngày càng tăng, cuộc khủng hoảng cung – cầu điện năng sẽ ngày càng gay gắt, phát triển điện hạt nhân là giải pháp tất yếu. Điện hạt nhân là sự hội tụ những ưu điểm về công nghệ và kinh tế và thích ứng với sự “hồi sinh” của điện hạt nhân trên thế giới dù vẫn còn những lo lắng về tính an toàn lò phản ứng hạt nhân và việc chôn cất chất phóng xạ. Sự vận hành an toàn của hàng trăm lò phản ứng rải rác trên thế giới cũng như sự xuất hiện nhiều biện pháp an toàn đã đem lại niềm tin cho dân chúng đối với công nghệ điện hạt nhân. 

Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), “vòng đời” của dự án nhà máy điện hạt nhân kéo dài tới 60 năm, cao hơn nhiều các loại dự án nguồn điện khác (thủy điện công suất lớn chỉ 40 năm, nhiệt điện than 30 năm, tuabin khí chu trình hỗn hợp 25-30 năm…). Do vậy, giá điện bình quân cả đời dự án nhà máy điện hạt nhân là có tính hấp dẫn, cạnh tranh được so với giá điện bình quân của các loại nguồn điện khác. Chính vì vậy, phát triển điện hạt nhân có vai trò quan trọng và trở thành nhiệm vụ mang tầm chiến lược quốc gia hiện nay. 

Để đảm bảo đủ sản lượng điện cho phát triển kinh tế - xã hội cũng như góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Công Thương bổ sung, hoàn thiện Đề án Điều chỉnh Quy hoạch điện VII và dự án Điều chỉnh Quy hoạch than 60 để trình Chính phủ xem xét, phê duyệt để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm 2016, bảo đảm năng lượng phục vụ các mục tiêu phát triển giai đoạn 2016-2020 và xa hơn nữa là đến năm 2030.

Hà Nguyễn (theo bnews.vn)