Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng của Việt Nam tiếp tục tăng nhanh, ngành năng lượng chiếm tới 67,7% tổng phát thải khí nhà kính năm 2020, tạo áp lực lớn lên mục tiêu giảm phát thải quốc gia. Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 (VNEEP3) đặt mục tiêu giảm 8-10% tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng, đồng thời yêu cầu các ngành và doanh nghiệp đẩy mạnh đổi mới công nghệ.

Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp hiện vẫn gặp khó khăn trong việc quản lý năng lượng bởi không thể theo dõi chi tiết tiêu thụ điện đến từng tủ điện, khu vực hoặc thiết bị sản xuất. Khi dữ liệu rời rạc và chỉ được thu thập thủ công theo tháng, các hiện tượng lãng phí như thiết bị chạy không tải, mất cân bằng pha hay tiêu thụ tăng bất thường được phát hiện quá muộn, gây thiệt hại đáng kể.

Trong bối cảnh đó, các giải pháp IoT và AI đang trở thành công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp chuyển đổi mô hình quản lý từ phản ứng sang chủ động và tiến tới tự động hóa. Hệ thống quản lý năng lượng bằng IoT - AI cho phép thu thập dữ liệu theo giây, phút hoặc giờ từ toàn bộ thiết bị đo đếm và dây chuyền sản xuất, tạo cơ sở dữ liệu thời gian thực phục vụ giám sát liên tục. Trên nền dữ liệu này, AI có thể nhận diện các hành vi tiêu thụ năng lượng bất thường, ứng phó với đỉnh phụ tải và đề xuất biện pháp tối ưu vận hành, qua đó giúp doanh nghiệp giảm lãng phí tiềm ẩn và nâng cao hiệu suất tổng thể. Nhiều doanh nghiệp ứng dụng các nền tảng quản lý năng lượng thông minh như iNERGY cho biết việc giám sát tập trung giúp họ phát hiện và xử lý kịp thời các dấu hiệu bất thường, thay vì đợi đến cuối kỳ báo cáo. Hệ thống cũng hỗ trợ tự động tạo báo cáo theo ISO 50001, giảm đáng kể khối lượng công việc thủ công và nâng cao tính minh bạch.

Song song với sản xuất, lĩnh vực chiếu sáng đang cho thấy hiệu quả nhanh và rõ rệt khi áp dụng công nghệ AI và IoT. Các giải pháp đèn LED thông minh do Rạng Đông phát triển được tích hợp cảm biến chuyển động, cảm biến ánh sáng và thuật toán điều chỉnh theo nhịp sinh học. Nhờ đó, hệ thống không chỉ tiết kiệm năng lượng mà còn cải thiện chất lượng ánh sáng, hỗ trợ sức khỏe và năng suất làm việc. Nhiều mô hình thí điểm tại nhà ở và trường học cho thấy mức tiết kiệm có thể đạt 60-72% so với hệ thống bóng huỳnh quang cũ, đồng thời kéo dài tuổi thọ thiết bị lên gấp 2,5-3 lần, giảm đáng kể chi phí bảo trì và thay thế hàng năm.

Thành phố Huế đang trở thành điểm sáng trong ứng dụng công nghệ vào quản lý năng lượng, nơi Bộ Công Thương vừa tổ chức Hội nghị Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả toàn quốc năm 2025, ghi nhận nhiều mô hình hiệu quả tại địa phương. Việc triển khai hệ thống chiếu sáng công cộng thông minh với điều khiển tập trung và tự động điều chỉnh công suất theo mật độ giao thông đã giúp thành phố giảm tiêu thụ điện, hạn chế thất thoát và rút ngắn thời gian xử lý sự cố. Cùng với đó, dữ liệu thu được từ kiểm toán năng lượng tại 37 doanh nghiệp và việc nhiều cơ sở áp dụng ISO 50001 cho thấy Huế đang tận dụng công nghệ để chuẩn hóa quy trình, tối ưu vận hành và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong cả khu vực công và doanh nghiệp.

Từ các đô thị, trường học, bệnh viện đến nhà máy sản xuất, những kết quả thực tế đã chứng minh rằng ứng dụng IoT và AI không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần quan trọng vào lộ trình giảm phát thải và chuyển đổi xanh của Việt Nam. Khi tiêu chuẩn về hiệu suất năng lượng ngày càng được siết chặt, chuyển đổi số trong quản lý năng lượng không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu tất yếu để doanh nghiệp tồn tại và phát triển bền vững.