Các dự án hợp tác phát triển năng lượng xanh theo mô hình ESCO thời gian gần đây đã chứng minh khả năng hỗ trợ doanh nghiệp đạt các mục tiêu bền vững, nhanh chóng bước vào “bình thường mới”.

Lợi ích chia sẻ cho cả đôi bên

Quyết định 11/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời (ĐMT) đã tạo bước đột phá trong phát triển nguồn năng lượng xanh này tại Việt Nam. Theo số liệu thống kê tại một hội thảo về giải pháp ĐMT dành cho các doanh nghiệp (DN) thương mại và sản xuất thì chỉ tính riêng trong năm 2020, tổng công suất lắp đặt ĐMT đạt 9.3 GWp, tăng 25 lần so với năm 2019. 

Mô hình ESCO được nhiều DN quan tâm vì đem lại lợi ích cho cả hai bên. Trong ảnh là ĐMT áp mái tại ICD Tân Cảng - Sóng Thần. Ảnh: SolarBK.

Nhiều doanh nghiệp sau thời gian lắp đặt ĐMT đã công nhận đây là một khoản đầu tư đem lại lợi ích lâu dài. Ngoài giá trị kinh tế, giá trị về thương hiệu và sự công nhận là điều mà doanh nghiệp hướng đến khi lựa chọn giải pháp năng lượng xanh. 

Điển hình, trong lĩnh vực cạnh tranh gay gắt như dệt may, để có được những đơn hàng giá trị của các khách hàng quốc tế thì ngoài yếu tố giá cả và chất lượng, các tiêu chuẩn sản xuất đảm bảo môi trường bền vững là điều không thể bỏ qua. Khi đó, những nhà cung cấp sử dụng năng lượng xanh sẽ ghi điểm cộng lớn trong mắt khách hàng. 

Mô hình hợp tác phát triển ĐMT giữa Công ty TNHH May Oasis và nhà cung cấp giải pháp Solar ESCO (thuộc Tập đoàn Solar BK) đã khẳng định điều này. Bằng việc lắp đặt hệ thống ĐMT áp mái công suất 233,28 kWp, Nhà máy Oasis tự đáp ứng được 54% nhu cầu sử dụng điện, đồng thời cắt giảm 190 tấn phát thải CO2. Ông Ibrahim Ozsoy, Tổng Giám đốc Oasis, đánh giá giải pháp ESCO rất thiết thực: “là một mức đầu tư ban đầu rất hợp lý, giúp giảm chi phí tiền điện. Quan trọng hơn giúp DN nâng cao uy tín, khẳng định thương hiệu xanh trong chuỗi cung ứng.” 

Việc lựa chọn mô hình ESCO là giải pháp đôi bên cùng có lợi cho cả DN thụ hưởng và đơn vị cung cấp. Về phía DN thụ thưởng, lợi ích rất rõ ràng: đáp ứng các tiêu chuẩn sản xuất bền vững do khách hàng đặt ra với mức đầu tư hợp lý, ít rủi ro. Thông thường, DN chỉ phải bỏ chưa đến 20% chi phí. Cá biệt có những gói giải pháp DN thụ hưởng không tốn đồng nào cho đầu tư ban đầu và bảo trì trong suốt quá trình hợp tác. 

Ở phía bên kia, doanh nghiệp cung cấp giải pháp ESCO sẽ được thu lợi nhuận dựa trên mức tiêu thụ điện của DN với giá điện rẻ hơn so với EVN từ 5-10%. 

Với hình thức hợp tác này, rủi ro đầu tư sẽ ở phía đơn vị cung cấp giải pháp ESCO nhiều hơn. Do đó, nhà cung cấp sẽ phải tìm mọi cách để tối đa hoá hiệu suất hệ thống và giảm thiểu các nguy cơ phát sinh. Bên cạnh đó là đảm bảo năng lực tài chính, kỹ thuật vững chắc. Đây có lẽ cũng là một phần lý do mà mô hình ESCO chưa thực sự phát triển ở Việt Nam thời gian trước, khi hệ sinh thái cung cấp dịch vụ năng lượng chưa có những cái tên đủ lớn mạnh.  

Các điển hình thành công

Trong một vài năm trở lại đây thị trường dịch vụ năng lượng ESCO đã có những bước tiến nhất định với sự tham gia của ngày càng nhiều các công ty cung cấp dịch vụ năng lượng. Quan trọng hơn, các DN Việt Nam đã không còn thờ ơ với vấn đề TKNL như trước. 

Theo nhận định của đại diện một công ty cung cấp dịch vụ năng lượng lớn, chỉ trong sáu tháng đầu năm 2021, thời điểm dịch COVID-19 hoành hành dữ dội nhất trên cả nước, DN vẫn nhận tới 300 hồ sơ đề nghị tư vấn giải pháp. Đây có thể coi là tín hiệu vui cho sự biến chuyển của thị trường ESCO trong thời gian tới. 

DN Việt Nam đã không còn thờ ơ với vấn đề TKNL. Trong ảnh là hệ thống ĐMT triển khai theo mô hình ESCO tại Nhà máy Jim Brothes'. Ảnh: SolarBK.  

Xu hướng chuyển dịch năng lượng xanh thể hiện rõ nét nhất có thể thấy trong lĩnh vực may mặc. Đây cũng là nơi tập hợp nhiều ví dụ thành công điển hình của mô hình ESCO. 

Công Ty TNHH Hài Mỹ Nhà Máy Sài Gòn - Saigon Jim Brother's Corp (Tập đoàn Everan) là đơn vị nằm trong chuỗi cung ứng chiến lược của Adidas. Một trong những tiêu chí bắt buộc của khách hàng là lượng phát thải khí nhà kính hạn chế tính trên từng đơn vị sản phẩm. Để đảm bảo yêu cầu này, Jim Brother’s đã tìm đến giải pháp ĐMT. 

Theo đó, Nhà máy đã tiến hành thỏa thuận với SolarESCO để được cung cấp dịch vụ năng lượng trọn gói. Qua quá trình khảo sát, hai bên quyết định lựa chọn lắp đặt hệ thống ĐMT áp mái công suất 1 MWp, sử dụng tấm pin IREX do chính nhà cung cấp giải pháp sản xuất. 

Trong hợp tác này, Jim Brother’s Corp mất chưa đến 10% chi phí đầu tư ban đầu (không tính chi phí gia cố hệ thống để đạt đủ điều kiện lắp đặt ĐMT). Đổi lại, mỗi năm Nhà máy giảm thải trung bình 952 tấn CO2, cắt giảm 7,300 MWh điện. 

Công ty TNHH May Oasis cũng lựa chọn giải pháp ESCO cho hệ thống ĐMT tại Nhà máy Nhà Bè với lý do tương tự. Năm 2019, sau khi nghiên cứu và khảo sát, Ban lãnh đạo Công ty đã quyết định lựa chọn mô hình hợp tác ESCO để triển khai tích hợp hệ thống ĐMT công suất 233,28 kWp cho nhà máy tại Nhà Bè. Với giải pháp này, Oasis tự tin khẳng định thương hiệu “nhà máy xanh”. 

Không chỉ có DN sản xuất mà khối thương mại - dịch vụ cũng rất quan tâm tới ESCO. Tiên phong trong các DN cung cấp dịch vụ logistic theo xu hướng chuyển dịch năng lượng xanh có thể kể đến ICD Tân Cảng - Sóng Thần. 

Được đóng điện và đi vào vận hành từ cuối năm 2017, hệ thống ĐMT 500,96 kWp tại đây đã tạo ra khoảng 784,218 kWh mỗi năm, đáp ứng 30% nhu cầu tiêu thụ điện. Ước tính, trong thời gian hợp tác 12 năm, hệ thống sẽ giúp ICD Tân Cảng - Sóng Thần tiết giảm khoảng 14 tỷ đồng chi phí năng lượng, cắt giảm khoảng 6.200 tấn CO2. 

Những tín hiệu tích cực

Từ những ví dụ trên có thể thấy rằng mô hình ESCO đang nhận được sự quan tâm ngày càng lớn của các DN. Vấn đề còn lại là hoàn thiện cơ chế quản lý, vận hành để thị trường ESCO phát triển tích cực, cạnh tranh công bằng. Hiện tại, dưới sự chỉ đạo của Bộ Công Thương, Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững đang xây dựng những hướng dẫn kỹ thuật và thúc đẩy các mô hình mẫu về ĐMT áp mái. Trước đó, Vụ đã phối hợp với EVN triển khai mô hình ESCO cho lĩnh vực nước nóng năng lượng mặt trời và gặt hái những thành công nhất định. ​

Chỉ tính riêng trong năm 2020, hơn 7,4 tỷ USD được đầu tư vào mảng năng lượng tái tạo ở Việt Nam, đứng thứ 8 thế giới về mức đầu tư NLTT. Ảnh: Vnexpress.

Một tín hiệu tích cực khác hứa hẹn sự bứt phá của ĐMT tại thị trường Việt Nam sắp tới là sự quan tâm của nhiều quỹ tài chính, nhà đầu tư lớn. Chỉ tính riêng trong năm 2020, hơn 7,4 tỷ USD được đầu tư vào mảng năng lượng tái tạo ở Việt Nam. Đẩy thị trường lên vị trí thứ 8 trong top các quốc gia có mức đầu tư năng lượng lớn nhất thế giới.  

Bên cạnh các quỹ đầu tư lớn, các kênh gọi vốn riêng từ những nhà đầu tư trong và ngoài nước cũng hoạt động sôi nổi. Theo thông tin cung cấp tại Hội thảo "Kháng thể năng lượng 4.0 cho khu công nghiệp", SolarESCO đang cung cấp cho thị trường gói hỗ trợ đầu tư 3.000 tỷ đồng. 

Giám đốc SolarESCO, bà Hoàng Thị Uyên cho biết để kêu gọi được nguồn tài chính cho quỹ này, DN cam kết phát triển khoảng 200 MWp ĐMT mỗi năm từ nay đến hết 2023. Gói hỗ trợ hướng đến các khu công nghiệp, DN sản xuất và thương mại. Để nhận được gói hỗ trợ này DN chỉ cần có đủ diện tích lắp đặt, không mất chi phí đầu tư ban đầu và chi phí bảo hành toàn bộ thời gian hợp tác. SolarBK tự tin gói hỗ trợ này sẽ là liều thuốc tích cực giúp DN nhanh chóng “phục hồi xanh” để bước vào bình thường mới. 

Giang Nguyễn